بیایید با هم به روزهای اولی که وارد مدرسه میشیم فکر کنیم، چه چیزهایی ساختیم، خلق کردیم، نقاشی کشیدیم و با شکل های متفاوت آزمایش هایی انجام دادیم. بعد از این فعالیت ها چه اتفاقی برای ما افتاد؟ آیا خلاقیت هایمان ادامه پیدا کرد؟ کودکی و به خصوص آموزش های دوران کودکی تاثیر شگفت انگیزی روی شخصیت و آینده هر انسانی دارد. از این رو میچ رسنیک یکی از دانشمندان دانشگاه MIT دانشگاه MIT در آزمایشگاه رسانه با تفکری نو رو به رو شد. او تصمیم گرفت تا برنامه نویسی و کد نویسی را در سبکی جدید ارائه کند. میچ رسنیک و هم تیمی هایش در آزمایشگاه رسانه در دانشگاه MIT پس از فعالیت های فراوان توانستند زبان برنامه نویسی اسکرچ را در سال 2007 معرفی کنند. در یکی از سخنرانی های معروف TEDX میچ رسنیک در مورد اسکرچ صحبت کرد. صحبت های او بدین شرح است:
دوست داشتم تا برای تبریک روز مادر هدیه ای به او بدهم،اما چرا این هدیه را به شکل دیجیتالی تهیه نکنم؟ تصمیم گرفتم تا از زبان برنامه نویسی ای که با همراهی هم تیمی هایم در آزمایشگاه رسانه در دانشگاه MIT ساختم استفاده کنم. به سایت اسکرچ رفتم تا بررسی کنم کسی از این زبان برای تبریک استفاده کرده است یا خیر؟ در کمال تعجب دیدم که در 24 ساعت گذشته بیش از 3 میلیون پروژه درباره تبریک به اشتراک گذاشته شده است. آن قدر خوشحال بودم که به جای ساخت پروژه جدید چند پروژه انتخاب کردم و آن ها را فرستادم. پاسخ مادرم که گفت: "من به داشتن تو افتخار میکنم." مرا بسیار خوشحال کرد اما خوشحالی واقعی من به خاطر کودکان و نوجوانانی است که از اسکرچ برای پیاده سازی ایده هایشان استفاده کرده اند.
این درست است که کودکان و نوجوانان با تکنولوژی آشنایی دارند اما این که چگونه از آن استفاده کنند را بلد نیستند. من میخواهم ببینم که کودکان و نوجوانان از تکنولوژی جدید بیشترین استفاده را ببرند. رسنیک معتقد است که زمانی که شما کدنویسی را یاد بگیرید می توانید از کامپیوتر بهتر استفاده کنید. یکی از این استفاده ها میتواند ساخت انیمیشن، بازی و حتی داستان گویی باشد که آن ها را با دیگران به اشتراک بگذارید.
زبان برنامه نویسی اسکرچ به شما یاد می دهد که چگونه مشکلات و ایرادات را حل کنید، کار گروهی انجام دهید و حتی ایده های خام و نصفه را به مرور زمان پیاده سازی و کامل کنید. اهمیتی ندارد که بعد از یادگیری اسکرچ چه شغلی داشته باشید، مهم این است که از مهارت هایی که به دست آورده اید استفاده کنید. نگران محیط اسکرچ نباشید، به قدری این محیط جذاب است که حتی بزرگسالان (مانند مادر من) شروع به آموزش اسکرچ کرده است تا با ایده های جدیدی را برای ارتباط با دیگران امتحان کند.
انواع اسکرچ: -
Scratch1: از آنجایی که کودکان و نوجوانان از آغاز کودکی با تکنولوژی آشنا شده اند، پس باید استفاده درست از آن را نیز یاد بگیرند. یکی از مهارت هایی که میتوانند با استفاده از آن با کامپیوتر و تکنولوژی بیشتر آشنا شوند برنامه نویسی است. اما برنامه نویسی های مبتنی بر متن مانند: C#، C++، phyton و... برای کودکان و نوجوانان به دلیل آن که باید با متن نوشته شود و امکان خطا برای تازه کاران زیاد است بهتر است تا محیطی متفاوت را در اختیار آن ها قرار دهیم. در سال 2007 زبان برنامه نویسی اسکرچ توسط میچ رسنیک و هم تیمی هایش در دانشگاه MIT معرفی شد. اسکرچ یک زبان برنامه نویسی است که در محیطی کاملا متفاوت نسبت که زبان های برنامه نویسی مبتنی بر متن دارد. محیط اسکرچ الهام گرفته شده از قطعات بازی و lego کودکان ساخته شده است بدین گونه که نیازی به نوشتن متن ندارند و تنها با جا به جایی بلوک های رنگی در دسته بندی های متفاوت می توانند ایده های خود را اجرا کنند.
-
Scratch2: یقینا همه برنامه ها به مرور زمان باید به روز رسانی شده و با پیشرفت علم،آن ها هم پیشرفت کنند. اسکرچ هم طبق این اصل، به روز رسانی شد و در سال 2013 نسخه به روز رسانی شده را به بازار عرضه کرد. یکی از ویژگی های زبان برنامه نویسی اسکرچ این است که به بیش از 70 زبان دنیا ترجمه شده است تا کودکان و نوجوانان به شکل راحت تری بتوانند با آن کار کنند. در نسخه دوم دانشمندان دانشگاه MIT برنامه اسکرچ را به دو صورت آنلاین و آفلاین ارائه کردند تا کاربران در هر شرایطی بتوانند از آن استفاده کنند. اما هر برنامه ای ممکن است ایراداتی هم داشته باشد. زبان فارسی به دلیل این که نسبت به زبان های دیگر در جهت متفاوتی نوشته می شود، در اسکرچ با مشکل نوشتاری در برخی حروف مواجه شد که مدتی بعد توسط تیم برنامه نویسی دانشگاه MIT این مشکل هم برطرف شد و زبان فارسی به درستی در این برنامه جای گرفت
-
Scratch3: با توجه به استقبال زیادی که از این زبان برنامه نویسی در دنیا شد، در سال 2019 نسخه سوم این برنامه توسط دانشمندان دانشگاه MIT دانشگاه MIT ساخته و منتشر شد. JavaScript (و کتابخانه هایش) ویژگی خاصی بود که در این نسخه از اسکرچ استفاده شد و باعث شد که به سرعت مورد استفاده قرار بگیرد و محبوب شود. در سال 2020 اسکرچ به عنوان نوزدهمین زبان برنامه نویسی محبوب در جهان انتخاب شد.
زبان برنامه نویسی اسکرچ مخاطبان رده سنی 8 الی 16 سال را به عنوان هدف آموزش معرفی کرده اند. اما جالب توجه است که به دلیل این که محیط برنامه اسکرچ از قطعه پازل های رنگین و کودکانه استفاده کرده است و جنبه ی سرگرمی و بازی در این برنامه به خوبی قابل مشاهده است، بزرگسالان نیز علاقه مند به یادگیری اسکرچ هستند.
محیط برنامه نویسی اسکرچ اسکرچ مانند lego هایی است که کودکان در منزل با آن ها بازی می کنند و سرگرم می شوند. اما در این جا علاوه بر آن که از بازی لذت میبرند، برنامه نویسی و کد نویسی را نیز یاد میگیرند. استفاده از بلوک هایی با دسته بندی کم و محدود باعث شده است که کودک در مواجه با بلوک های زیاد، خسته نشود و به عبارت دیگر آن را رها نکند.
اما در محیط اسکرچ کودکان و نوجوانان رده سنی 8 الی 16 سال میتوانند از قطعه بلوک ها با دسته بندی بیشتری نسبت به اسکرچ جونیور برنامه های خود را کامل تر کنند. همچنین محیط برنامه اسکرچ این امکان را فراهم می کند که در صورت نیاز به داشتن کدهای بیشتر، بتوانید آن ها را بسازید و استفاده کنید.
تیم سازنده زبان برنامه نویسی اسکرچ شعاری را برای معرفی اسکرچ منتشر کرده اند: "imagine, program, share"
به زبان ساده این شعار بیانگر هدف به وجود آمدن زبان برنامه نویسی اسکرچ می باشد. در ابتدا باید دانست که هر انسانی با توجه به شخصیت و طرز فکری متفاوت که دارد، رویاها و تخیلات مخصوص به خود را دارد. با توجه به این موضوع اسکرچ می خواهد تا این رویاها و تخیلات پیاده سازی و از حالت خامی به یک برنامه، بازی، انیمیشن عالی تبدیل شود. ازاین رو محیط برنامه نویسی اسکرچ برای شما تصاویر پس زمینه، صداو شکلک های فراوانی را آماده سازی کرده است. اما این امکان را هم به شما داده است تا بتوانید از تصاویر و صداهای دیگری هم استفاده کنید. در ادامه با توجه به آنچه در ذهن دارید میتوانید برای هر یک از شخصیت ها (حتی یک درخت) کد بنویسید و برنامه تعریف کنید. با این کار باعث می شود حتی آن درخت هم در برنامه شما کاری انجام دهد و حرکتی داشته باشد.
انسان دوست دارد خلاقیت و هنر خود را با دیگران به اشتراک بگذارد. از این رو برنامه نویسی اسکرچ هم این امکان را به شما داده است تا بتوانید برنامه خود را با دیگران به اشتراک بگذارید. این کار هم باعث می شود پروژه شما دیده شود و هم میتواند به بقیه کاربران برای ایده پردازی کمک کند. با این کار همه میتوانند از نظرات هم مطلع شوند و جامعه ای از برنامه نویسان را تشکیل دهند. حتی میتوان از بین سازندگان این پروژه با دوستانی آشنا شد و یک کار تیمی قوی تر در اسکرچ انجام داد. تا کنون بیش از 123 میلیون پروژه در سایت اسکرچ قرار گرفته است که نشان از سطح محبوبیت این زبان برنامه نویسی دارد . توجه داشته باشید که شما برای کامل کردن ایده خود و یا حتی به دست آوردن ایده های جدید تر میتوانید از بیش از 123 میلیون پروژه در باره موضوعات متونع کمک بگیرید. این آمار در ماه فوریه سال 2023 به ثبت رسیده است.
برنامه نویسی کودکان:
در چند دهه اخیر علوم کامپیوتری و تکنولوژی جایگاه ویژه ای در بین افراد یک جامعه پیدا کرده است به صورتی که دیگر نمی توان زندگی بدون تکنولوژی را تصور کرد. از جهتی باید نسبت به آموزش تکنولوژی به کودکان و نوجوانان به صورت درست اقدام کرد. آینده هر جامعه به کودکان و نوجوانان آن بستگی دارد پس نباید در آموزش این افراد مهم کوتاهی کرد. یکی از راه های آموزش کامپیوتر به کودکان و نوجوانان استفاده از زبان برنامه نویسی اسکرچ می باشد. اسکرچ علاوه بر داشتن محیطی سرگرم کننده برای بچه ها، مهارت های گوناگونی مانند: تمرکز، اولویت بندی، برنامه ریزی، دقت، همکاری تیمی، حس مسئله و خلاقیت را تقویت میکند. مهم نیست که کودکان و نوجوانان می خواهند در آینده به چه شغلی مشغول باشند، مهارت هایی که با استفاده از اسکرچ آموزش دیده اند می تواند آن ها را در رسیدن به هدف هایشان کمک کند و حتی دانش آموزان برای انتقال مفاهیم آموزشی، درسی، تحقیقاتی و... از اسکرچ استفاده کنند.
مزایای یادگیری زبان برنامه نویسی اسکرچ برای کودکان و نوجوانان : - یکی از مهمترین مهارت های تکنولوژی در قرن 21 را آموزش میبینند.
- استفاده از بلوک های رنگی و طراحی فانتزی
- آموزش به سبک بازی سازی و انیمیشن
- افزایش توانایی های فردی مانند: تمرکز، حل مسئله، خلاقیت و...
- بالا بردن سطح اعتماد به نفس
- پشتیبانی از زبان فارسی در محیط کاربری برای استفاده آسانتر
دیگر زبان های برنامه نویسی مبتنی بر متن تفاوت هایی با اسکرچ دارند که در موارد زیر خلاصه می شود: - محیطی کاملا متن نویسی شده
- دستورات اصولی (اگر خارج از اصول کد زنی شود برنامه دچار خطا می شود.)
- به خاطر سپردن تمام این دستورات و علائم هر خط دشوار است.
- در صورت وجود خطا در برنامه، پیدا کردن این خطا سخت می باشد.